Anton Jadasch

---

Życiorys

Anton Jadasch urodził się w Krapkowicach, w rodzinie posiadającej polskie poglądy. W okresie schyłku I wojny światowej mieszkał w Lipinach koło Świętochłowic. Tam stał się jednym z liderów niemieckiego Związku Spartakusa (Spartakusbund), który wkrótce przekształcił się w Komunistyczną Partię Niemiec (Komunistische Partei Deutschland). Kiedy nazwa górnośląskiego Spartakusbundu została zmieniona na Komunistische Partei Oberschlesiens (KPOS), partia ta przyjęła standardowy dla tego typu organizacji antyklerykalny program. Jednakże zdecydowana większość jej członków, mających silne związki z katolicyzmem, przeszła do górnośląskich struktur Polskiej Partii Socjalistycznej – Józefa Biniszkiewicza oraz Narodowej Partii Robotniczej – Józefa Rymera, tworząc solidny podział w obozie lewicowym.

W 1919 roku we współpracy z tymi środowiskami powstała Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska, która stanowiła liczną grupę, posiadającą 15 tysięcy osób i organizującą I powstanie śląskie w sierpniu tego samego roku. 17 sierpnia 1920 roku, górnośląscy komuniści (KPOS) wraz z niezależnymi socjaldemokratami (USPD) zorganizowali w Katowicach potężną demonstrację, domagając się neutralności Górnego Śląska w kontekście wojny polsko-sowieckiej. Manifestacja ta, mimo pokojowych intencji, przerodziła się w brutalne incydenty. Po wybuchu granatu i otwarciu ognia przez francuskich żołnierzy, demonstranci zaczęli plądrować polskie sklepy oraz dewastować obiekty polskiej administracji, w tym redakcję oraz biuro Polskiego Komisariatu Plebiscytowego.

Atmosfera chaosu narastała, a kulminacją zdarzeń było zamordowanie katowickiego ginekologa i polskiego aktywisty, dr Andrzeja Mielęckiego. Dopiero interwencja wojsk francuskich, która miała miejsce wieczorem 18 sierpnia, zakończyła trwający od 24 godzin nieład. 7 listopada 1920 roku odbyło się zjednoczenie odłączonego od KPD górnośląskiego oddziału Niezależnej Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (USPD) z partiami skrajnie lewicowymi, prowadzącym do utworzenia Komunistycznej Partii Górnego Śląska-Komunistische Partei Oberschlesiens (KPGŚ-KPOS). Anton Jadasch objął stanowisko przewodniczącego nowej formacji, która miała siedzibę w Gliwicach.

Warto zaznaczyć, że pomimo kontaktów z Komunistyczną Partią Niemiec, KPGŚ nie dążyła do przynależności do KPRP, zachowując swoją niezależność. Partia, która liczyła 5600 członków, borykała się z brakiem wpływów na silnie religijnym Górnym Śląsku. Jadasch oraz jego zwolennicy planowali utworzenie Górnośląskiej Republiki Rad, wzorując się na doświadczeniach Rosji Sowieckiej oraz innych republik radzieckich, a także planując przejęcie kontroli nad polskim ruchem powstańczym.

Każde tego rodzaju ruchy były jednak ograniczane przez Korfantego, który skutecznie tłumił lewicowe powstania. Jadasch był przeciwnikiem górnośląskiego plebiscytu, co jasno wyrażał w publikacji swojego organu prasowego „Czerwony Sztandar – Die Rote Fahne”, gdzie podkreślał, że taki plebiscyt jest dla robotników równoznaczny z przymusowym przyłączeniem do innego państwa. Frekwencja wynosząca 90% w plebiscycie pokazuje, że KPGŚ nie zdobyła poparcia w regionie.

W 1922 roku po podziale terytoriów plebiscytowych pomiędzy Polskę a Niemcy, Komunistyczna Partia Górnego Śląska również uległa podziałowi. Część członków, pozostających w niemieckiej Prowincji Górnośląskiej, przystąpiła do Komunistycznej Partii Niemiec (KPD), z kolei działacze w polskim Województwie Śląskim nawiązali współpracę z Komunistyczną Partią Robotniczą Polski (KPRP). Owy podział nie był związany z etniczną przynależnością, lecz wynikał jedynie z nowo wyznaczonej granicy państwowej. Jadasch, przywódca KPGŚ, stał się prominentną postacią KPD w Prowincji Górnośląskiej, przyjmując niemiecką tożsamość narodową. Od maja 1924 roku do 1933 roku pełnił funkcję deputowanego do Reichstagu, a równocześnie, do 1928 roku, był radnym miejskim w Gliwicach.

Czasy nazistowskie i powojenne

Po objęciu władzy przez nazistów, Anton Jadasch, który był wówczas w Gdańsku, został aresztowany i przekazany w ręce niemieckich władz. W okresie swojej internacji przebywał w obozach koncentracyjnych, gdzie trzykrotnie ulegał krótkim osadzeniom.

Później, po wyjściu na wolność, znalazł zatrudnienie jako górnik oraz pracował w tartaku, zyskując nowe doświadczenia życiowe w trudnych czasach. Po zakończeniu II wojny światowej, Jadasch zaangażował się w działalność polityczną jako członek Komunistycznej Partii Niemiec (KPD), a od 1946 roku w Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności (SED).

W krótkim okresie pełnił funkcję burmistrza Berlina-Wittenau. W 1946 roku objął ważne stanowisko sekretarza generalnego w organizacji Zjednoczenie Pomocy Wzajemnej Chłopów (Vereinigung der gegenseitigen Bauernhilfe), a także zasiadał jako deputowany do landtagu Brandenburgii.

Z czasem, jego znaczenie polityczne zaczęło maleć. W 1954 roku stanął do kandydowania w wyborach do parlamentu Berlina. Był również honorowym prezesem Związków Zawodowych, co podkreślało jego zaangażowanie w kwestie pracownicze. W uznaniu jego zasług, został uhonorowany odznaczeniami takimi jak Order Sztandaru Pracy oraz Order Zasług dla Ojczyzny.

---

Oceń: Anton Jadasch

---